पशुसंवर्धन

दुग्धजन्य जनावरांची निवड दुग्धव्यवसायात योग्य निवड ही पहिली आणि महत्त्वाची पायरी आहे. अभिलेख हा निवडीचा आधार आहे आणि म्हणूनच प्राण्यांची योग्य ओळख आणि रेकॉर्ड ठेवणे आवश्यक आहे. सुमारे 50 टक्के विदेशी वारसा असलेले क्रॉस-जातीचे प्राणी श्रेयस्कर आहेत. हे प्राधान्य विदेशी वारसाच्या भिन्न टक्केवारीसह प्राण्यांच्या कामगिरीच्या तुलनेत आधारित आहे. पन्नास टक्के मूळ जर्मप्लाझम संकरित जातींमध्ये स्थानिक प्राण्यांची अनुकूलता, उष्णता सहनशीलता आणि रोग प्रतिकारकता टिकवून ठेवण्यासाठी उपयुक्त आहे. ऑस्ट्रेलियन फ्रिजियन साहिवाल (50% होल्स्टेन आणि 50% साहिवाल) सारख्या जातींच्या निर्मितीमध्ये झेबू (साहिवाल) जर्मप्लाझमचा वापर आणि उष्ण कटिबंधातील जात म्हणून आंतरराष्ट्रीय मान्यता हे त्याचे उदाहरण आहे.
प्राण्यांना परिस्थितीनुसार टिकवून ठेवणे हे सर्वोत्तम धोरण आहे. विविध कृषी-हवामानातील प्राणी आणणे अनेक प्रकरणांमध्ये समायोजन न केल्यामुळे समस्या निर्माण करतात. जर, खरेदी करणे अगदी अत्यावश्यक बनले तर ते शक्य तितक्या समान पर्यावरणीय परिस्थितींमधून असावे.

डेअरी जातींसाठी सामान्य निवड प्रक्रिया
(Dubhtya gaichi nivad) शोमध्ये वासरू निवडणे, कॅटल शोमध्ये गाय ठरवणे ही एक कला आहे. दुग्धव्यवसाय करणाऱ्या शेतकऱ्याने स्वत:च्या कळपाची पैदास करून स्वत:चा कळप तयार केला पाहिजे. डायरी गाय निवडण्यासाठी खालील मार्गदर्शक तत्त्वे उपयुक्त ठरतील.
जेव्हा जेव्हा पशु मेळ्यातून एखादा प्राणी खरेदी केला जातो तेव्हा त्याची जातीची वर्ण आणि दूध उत्पादन क्षमता लक्षात घेऊन त्याची निवड करावी.
हिस्ट्री शीट किंवा पेडिग्री शीट जे सामान्यतः संघटित शेतात राखले जाते ते प्राण्यांचा संपूर्ण इतिहास प्रकट करते.
दुभत्या गायींचे जास्तीत जास्त उत्पादन पहिल्या पाच स्तनपानादरम्यान दिसून येते. त्यामुळे सामान्यत: निवड पहिल्या किंवा दुसऱ्या स्तनपानाच्या दरम्यान केली पाहिजे आणि ती देखील बछडे झाल्यानंतर महिन्यानंतर .
तेथे लागोपाठ संपूर्ण दूध काढावे लागते आणि त्याची सरासरी एखाद्या विशिष्ट प्राण्याच्या उत्पादनाची योग्य कल्पना देते.
गाईने कोणालाही दूध पिऊ दिले पाहिजे आणि ती नम्र असावी.
ऑक्टोबर आणि नोव्हेंबर महिन्यात जनावरे खरेदी करणे चांगले.
बछडे झाल्यानंतर ९० दिवसांपर्यंत जास्तीत जास्त उत्पादन लक्षात येते.

जास्त उत्पन्न देणाऱ्या दुग्ध गायींच्या जातीची वैशिष्ट्ये
स्त्रीत्व, जोम, सर्व भागांचे सुसंवादी मिश्रण, प्रभावी शैली आणि गाडीसह आकर्षक व्यक्तिमत्व
प्राण्याचे शरीर पाचराच्या आकाराचे असावे.
दुबळ्या मानेसह त्याचे डोळे चमकदार असावेत.
कासेला ओटीपोटात चांगले चिकटलेले असावे.
कासेच्या त्वचेमध्ये रक्तवाहिन्यांचे जाळे चांगले असावे.
कासेचे चारही चतुर्थांश नीट लावलेल्या टीट्सने व्यवस्थित केले पाहिजेत.