शेळी पालन शेड – आदर्श गोठा |sheli palan shed

शेळी पालन शेड (Goat rearing shed) – शेळ्यांचे सुधारित व बंदिस्त पद्धतीने संगोपन करण्यासाठी थंडी, वर, ऊन, पाऊस व शेळ्यांचे इतर शत्रूंपासून संरक्षण करण्याच्या दृष्टीने त्यांना स्वतंत्र गोठा आवश्यक आहे. sheli palan shed structure साठी महत्वाचे काही मुद्दे विचारात घेणे आवश्यक आहे.

शेळी पालन अनुदान योजना 2023,अर्ज कसा करावा? सविस्तर माहिती व लाभ | Goat Farming Subsidy Scheme 2023 Detailed Information and Benefits

1. शेळ्यांच्या गोठ्यासाठी निवडलेली जागा वाहतुकीच्या रस्त्यापासून सुमारे १ ते १.५ कि.मी अंतरावर असावी. रस्त्याच्या अगदीच जवळ असल्यास ध्वनी, वायू प्रदूषण होते, चोरीची शक्यता असते. सांसर्गिक रोगाचा प्रादुर्भाव होण्याची शक्यता असते.
2. गोठ्याची जागा उंचवट्यावर मुरमाड व पाण्याचा लवकर निचरा होणारी असावी. ओलसर किंवा चिखलाच्या जागेवर शेळ्या वाढत नाहीत.
3. शेळ्या, बोकड व करडांना गोठ्यात प्रत्येकी अनुक्रमे ३-६०. ४-६०. १ – चौ. मीटर छताखालील जागा व किमान दुप्पट मोकळी जागा जाळीच्या कुंपणाची फिरण्यासाठी आवश्यक असते.
4. गोठ्यात चारा पाणी ठेवण्यासाठी आधुनिक पद्धतीच्या गव्हाणी असाव्यात. मुबलक प्रमाणात पिण्याचे स्वच्छ पाणी उपलब्ध ठेवावे. पाणी पिण्याची भांडी दर आठवड्याला धुवून स्वच्छ करावीत व त्यांना चुना लावावा.
5. शेळ्यांच्या कळपातील गाभण शेळ्या पैदाशीचे बोकड, नर, मादी, करडे व आजारी शेळ्या विणाऱ्या शेळ्यांसाठी जाळीच्या साहाय्याने स्वतंत्र कप्पे गोठ्यात करावेत. विविध गटातील शेळ्या, करडांना व बोकडांना गरजेनुसार सकस आहार द्यावा.
6. शेळ्यांच्या गोठ्यांची दिशा पूर्वभिमुख रुंदी व लांबी दक्षिणोत्तर असावी. सूर्याची किरणे गोठ्यात येतील व दोन्ही बाजूला चौकडी जाळी ठेवावी म्हणजे हवा खेळती राहील त्यामुळे शुद्ध हवेचा पुरवठा होईल. गोठ्यात ओल राहणार नाही.
7. गोठ्याच्या छतासाठी सिमेंटचे पत्रे टिकाऊ व उष्णता विरोधी असल्याने उपयुक्त ठरतात. तथापि स्थानिकरीत्या उपलब्ध साहित्याचा उपयोग करता येईल व कमी खर्चाचा गोठा उभारता येईल. गोठ्याची जमीन मुरमाची असावी व चौथरा जमिनीपासून सुमारे १.५ ते २ फूट उंच असावा.
8. शेळ्यांची संख्या ५० ते १०० किंवा जास्त असल्यास खाद्य चारा साठविण्यासाठी स्टोअर रूम असावी. व पशु प्रथमोपचार करण्यासाठी औषधे व अवजारे ठेवण्यासाठी खोली असावी.
9. शेळ्यांचा चारा वैरण कुटी करून देणे आवश्यक असते. त्यासाठी कडबाकुटी यंत्र असावे.
10. मोठ्या प्रमाणात शेळ्यांचे संगोपन करणे अपेक्षित असल्यास पशुखाद्य तयार करण्यासाठी कमी क्षमतेचे मिक्सर व ग्राइंडर तसेच खाद्य निर्मितीचे घटक व खाद्य साठविण्यासाठी गोडाऊनची सोया असावी.
11. शेळी संगोपन केंद्रावर अत्यावश्यक सेवा करणाऱ्या कर्मचारी व कामगारांसाठी निवासाची सोया असावी.
12. शेळ्यांची ट्रकमध्ये चढ- उत्तर करण्यासाठी धक्का असावी.
13. शेळ्यांच्या अंगावरील प्रोजीवी गोचीड, उवा, माश्या इत्यादी आजारी शेळ्यांचे रक्त शोषण करून इतर शेळ्यांमध्ये आजाराचा प्रसार करतात. ते टाळण्यासाठी औषधीयुक्त पाण्यात शेळ्या पोहायला घालतात त्यासाठी सिमेंटचा पक्का हौद बांधून घ्यावा.
14. मुरघास तयार करण्यासाठी व साठविण्यासाठी गोलाकार, चौकोनी जमिनीत खोल हौद बांधून घ्यावा अपेक्षित चाऱ्याच्या प्रमाणात हौदाचा आकार ठेवता येईल.
15. शेळ्यांच्या आजाराचा प्रादुर्भाव टाळण्यासाठी नव्याने विकत घेतलेल्या किंवा विक्रीसाठी बाजारातून पाठवून परत आणलेल्या शेळ्या स्वतंत्र गोठ्यात ठेवाव्यात व निरोगी असल्याची खात्री आल्यानंतरच कळपात मिसळाव्यात त्यासाठी स्वतंत्र गोठा असावा.
16. विविध कारणाने मृत्यू पावलेल्या शेळ्यांचे शवविच्छेदन करण्यासाठी ठराविक अंतरावर सोया करावी तसेच मृत शेळ्यांची विल्हेवाट लावण्यासाठी व्यवस्था करावी.
17. गोठ्यांची दैनंदिन स्वच्छता करावी तसेच जंतुनाशक औषधाची फवारणी करावी.
18. शेळ्यांच्या गोठ्याच्या छताचा आकार झोपडी सारखा असावा. छतासाठी ज्वालाग्राही साहित्य उपयोगात आणले असल्यास अग्निशामक उपाययोजना सिद्ध ठेवावी.
19. गोठ्यात उन्हाळ्यात वातावरण थंड ठेवण्यासाठी गोठ्यांजवळ वृक्ष लागवड करावी. शिवाय छतावर गवत, गव्हाचे कड, ऊसाचे पाचट टाकून त्यावर पाणी फवारावे.
20. हिवाळ्यात गारठा व वाऱ्याचे झोत यापासून करडांच संरक्षण करण्यासाठी पशुखाद्याचे रिकामे बारदान गोठ्याच्या जाळीवर लावावे. गरजेनुसार त्यांची उपड्झप करावी.
21. शेळ्यांना दिवसभरात लागणारा चारा वैरण २ ते ४ वेळा टाकावी. त्यासाठी चारा गोठ्यात साठविण्यासाठी छताखाली पोटमाळा करता येईल.
22. गोठ्यात चारा वैरण शेळ्यांना खायला घालण्यासाठी आधुनिक पद्धतीची जागा बदलून तिथेही उचलून ठेवता येतील व शेळ्यांकडून चारा तुडवला जाणार नाही अशा पद्धतीचे ‘फिडर’ गव्हाणी गोठ्याच्या लगतच्या जाळीच्या कुंपण घातलेल्या मोकळ्या जागेत ठेवाव्यात.