पक्षांची वाढ होताना त्यात ३ ते ४ रंगछटा आढळतात.
१) सुमारे ३महिन्यापर्यंत अंगावर काळे पांढरे उभे पट्टे असतात.
२) तीन ते पाच महिन्यांत पूर्ण कला रंग येतो.
३) सहा ते बारा महिन्यांत डोक्याचा कला व शरीराचा चॉकलेटी व तपकिरी रंग असतो.
४) पूर्ण वाढ झालेल्या पक्षाच्या मानेवर निळ्या रंगाची व इतर भागावर चॉकलेटी रंगाची पिसे असतात.
बाह्य रूपाने नार व मादी यांच्या दिसण्यात फरक नसतो, तर नर मादी आपल्याला आवाजावरून ओळखता येते. जंगलामध्ये शहामृग ४-५ वर्षाचा झाला कि माजावर येतो मादी जरा लवकरच माजावर येते. माजावर आलेल्या नरपक्षाला काळा पांढरा पिसारा येतो. या शहामृगांचा रंग थोडा फिका असतो व पिसारा करडा आणि माद्यांचा लहान असतो. ४ महिन्यापर्यंत पिलांना काटेरी जाळे टोक असलेला भुरक्या रंगाचा पिसारा असतो. नराचा पिसारा मिलनाच्या काळात गर्द होतो. तसेच नेहमी निळसर असणारी त्वचा गडद लाल, शेंदरी होते. चोच, कपाळ, डोळे व पाय इ. आवयवांवर खवले येतात आणि पावले गुलाबी होतात. नर आणि मादी पिले दिसावयास सारखीच दिसतात. नराचे शेपटीकडे पंख पांढरे सफेद असतात. नरमादीच्या शेपटा कडच्या पंखावर काली कोरडी वलये असतात. शेंदरी रंग हि नराची खूण असते. खच्ची केलेल्या शहामृगाला शेंदरी रंग येत नाही. पण पिसे मात्र काळी असतात. वर्षाच्या एका ठराविक हंगामातच शहामृगाची वीण होते. हा ब्रिडींगचा काळ ६ ते ८ महिने टिकतो. मात्र जेथे शहामृग पाळले. त्या कटिबंधाचा आणि जागेच्या समुद्रसपाटी पासूनच उंचीच्या या हंगामात शहामृग पाळले आहे. त्या कटिबंधाचा आणि जागेच्या समुद्र सपाटी पासूनचा उंचीच्या हंगामावर परिणाम होतो. व त्याचप्रमाणे बदल होतो. उत्तर अर्धगोलात हा हंगाम मार्च ते ऑगस्ट पर्यंत जुलै ते मार्च असा असतो.
जगातील सर्वात मोठी अंडी म्हणजे शहामृगाची मात्र शहामृगाच्या आकाराच्या मानाने हि अंडी लहानच म्हणावी लागेल. अंडी १४ ते १५ से.मी. (म्हणजेच ६ इंच) व्यासाची व १७ ते १९ से.मी. लांब म्हणजेच ७ इंच असतात व त्यांचे प्रत्येकीवजन १९०० ग्रॅम ( म्हणजे जवळ जवळ २ किलो) मात्र हे अंड्यांचे वजन मादीच्या वजनाच्या १ टक्क्यांहून कमीच आहे. अंडी पांढरी किंवा पिवळसर पांढरी असतात. हल्ली शहामृग पालन हा पशुपक्षी पालनामध्ये सर्वात फायदेशीर प्रकल्प समजला जातो आणि शहामृग पालन केंद्रांना फार्मस ऑफ फ्यूचर असे म्हटले जाते, कारण यामध्ये हे कातडे जड असते आणि त्यापासून बूट, बॅगा,पर्सेस, जॅकेट्स बनवली जातात. याशिवाय शहामृगाचे पालन औषधी उपभोगासाठी केले जाते. शहामृगाच्या पायाच्या स्नायूंपैकी काहींचा उपयोग माणसांवरील शस्त्रक्रियेत करतात. कारण हे स्नायू चांगलेच ताकदवान व लांब असतात.
या सर्व बाबी पाहून आता युरोप उत्तर अमेरिकेतील बीफ उत्पादकांनी पूर्वीच्या बीफ उत्पादनाऐवजी शहामृग पालनास सुरुवात केली आहे. या उद्योगातील फायद्याचे प्रमाणच तेवढे प्रचंड आहे. त्या देशांत गोवंश बंदी नसते. एका गाईचे वासरू बाजारात विकण्यास योग्य होण्यासाठी ६५४ दिवस लागतात व त्यापासून २५० किलो मांस मिळते. शहामृगी वर्षात ४० पिले देते व हि पिले ४०७ दिवसांत ( ४२ दिवस हॅचिंग चे ३६५ दिवस वजन वाढण्याचे १८०० किलो मांस देतात. त्याच्या बरोबर उत्पादकास ५० मीटर्स वर्ग एवढे कातडे व ३७किलो पिसे मिळतात. विशेष म्हणजे जिवंत शहामृगाच्या वजनापैकी ५० टक्के मास असते. हे प्रमाण इतर गुरु, मेंढ्या व कोंबड्यापेक्षा जास्त आहे. शहामृगी ४० वर्षे पिले देते. १८ ते २४ महिन्यांची झाल्यावर मादी अंडी घालते. पहिल्या सीझनमध्ये इमू सरासरी १० ते १५ अंडी देतो. यापुढील प्रत्येक सिझनला अंड्यांमध्ये वाढ होत जाते. आता या क्षेत्रात आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर केला, तर याहून जास्त उत्पादन मिळेल. हल्ली एक शहामृगी आपल्या जन्मभरात याप्रकारे ७२ टन मांस, २००० मीटरवर कातडे व १४५० किलो मूल्यवान पिसे सहज देते. या उत्पादनांमुळे शहामृग पाळणे हा फायदेशीर उद्योग होईल. शहामृगाचे पालन करताना हे लक्षात ठेवले पाहिजे की, शहामृगाचे पालन हा उद्योग अजून जगात कोठेही कोंबड्यांप्रमाणे चालू झाला नाही. आणखी १० ते १५ वर्षांनी हे फायदेशीर पालन चालू होईल अशा अपेक्षेने हल्ली मातृकळप तयार करण्याचा उद्योग चालू आहे. इस्राइल, द.आफ्रिका, जर्मनी बेल्जीयम, अमेरिका वगैरे देशांमध्ये थोडेफार शहामृग पाळून हि सुरुवात झाली आहे. तेथील उद्योजक १ व २ माद्या आणून या व्यवसायाला सुरुवात करतात. अंडी किंवा पिले सामान्यपणे विकत नाहीत. विकली तर फार अफाट किंमतीला विकतात. उदा. एक शहामृग नराची किंमत २०,००० डॉलर म्हणजे जवळ जवळ १० लाख रुपये होईल. मात्र ७ लाख रुपयाला शहामृग नर किंवा मादी मिळेलच असे नाही. कारण विकणे हा त्यांचा आताचा हेतू नाही.
WhatsApp
