अर्थसंकल्प 2023-24: निर्मला सीतारामन यांनी पर्यायी खतांना प्रोत्साहन देण्यासाठी पीएम-प्रणाम योजनेची घोषणा केली | Budget 2023-24: PM-Pranam scheme to promote alternative fertilizer

केंद्रीय अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन (Nirmala Sitaraman) यांनी या वर्षी मदर अर्थ (पीएम प्रणाम) योजनेची पुनर्स्थापना, जनजागृती आणि उन्नतीसाठी पीएम कार्यक्रम सुरू करण्याची घोषणा केली.

अर्थमंत्री निर्मला सीतारामन यांनी बुधवारी त्यांच्या अर्थसंकल्पीय भाषणात सांगितले की, पर्यायी खते (fertilizer) आणि रासायनिक खतांच्या संतुलित वापराला प्रोत्साहन देण्यासाठी राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांना “प्रोत्साहन” देण्यासाठी सरकार PM PRANAM हा नवीन कार्यक्रम सादर करेल.

PM-PRANAM अंतर्गत, रासायनिक खतांचा वापर कमी करण्यासाठी आणि शेवटी अनुदानाचा भार कमी करण्यासाठी राज्यांना प्रोत्साहन देण्याची केंद्राची योजना आहे, जी 2022-23 मध्ये 2.25 लाख कोटींवर पोहोचण्याचा अंदाज आहे—गेल्या वर्षीच्या आकडेवारीपेक्षा 39 टक्क्यांनी जास्त. 1.62 लाख कोटी रुपये.

सीतारामन यांच्या म्हणण्यानुसार, राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांना पर्यायी खते आणि रासायनिक खतांचा मध्यम वापर करण्यास प्रोत्साहन देण्यासाठी पीएम प्रोग्राम फॉर रिस्टोरेशन, अवेअरनेस, न्यूरिशमेंट अँड एमिलिओरेशन ऑफ मदर अर्थ (PM PRANAM) सुरू केला जाईल.

पीएम-प्रणामचे उद्दिष्ट शेतीमध्ये रासायनिक खतांचा वापर कमी करणे आणि जैव खतांकडे वळवणे हे आहे.

गोवर्धन योजना
सेंद्रिय कचरा आणि पशुधनाच्या सुरक्षित व्यवस्थापनासाठी गोवर्धन (गॅल्वनाइजिंग ऑरगॅनिक बायो-एग्रो रिसोर्सेस धन) योजनेचा एक भाग म्हणून सरकार 500 नवीन “वेस्ट टू वेल्थ प्लांट्स” स्थापन करू इच्छित आहे.

यापैकी 200 प्लांट कॉम्प्रेस्ड बायोगॅस (CBG) प्लांट्स असतील, ज्यामध्ये 300 समुदाय-आधारित प्लांट्स असतील जे 10,000 कोटी रुपयांच्या गुंतवणुकीसह आणि 75 महानगरांमध्ये स्थापित केले जातील.

सरकारने देशभरात सुमारे 582 बायोगॅस सुविधा आधीच विकसित केल्या आहेत आणि आणखी 176 आता बांधल्या जात आहेत. सध्या, कमर्शियल CBG प्लांटमध्ये 3,11,086 kg स्थापित क्षमता आहे.

याव्यतिरिक्त, नैसर्गिक आणि बायोगॅसला प्रोत्साहन देणारे सर्व व्यवसाय 5 टक्के CBG आदेशाच्या अधीन असतील. जैव-खत वितरण आणि जैव-मास गोळा करण्यासाठी योग्य आर्थिक सहाय्य दिले जाईल.

PM PRANAM ची कल्पना केंद्रीय रसायन आणि खते मंत्रालयाने मांडली होती. खत मंत्रालयाच्या अधिकार्‍यांनी ७ सप्टेंबर रोजी झालेल्या रब्बी मोहिमेसाठी कृषीवरील राष्ट्रीय परिषदेत राज्य सरकारच्या अधिकार्‍यांसोबत या प्रस्तावित योजनेचा तपशील शेअर केला होता. तथापि, त्यावेळी PM PRANAM चा पूर्ण फॉर्म ‘PM’ असा उल्लेख करण्यात आला होता.